Προϋποθέσεις και διαδικασία προσβολής της πατρότητας τέκνου
Το ζήτημα της πατρότητας τέκνου σχετίζεται με τη συγγένεια και τη νομική υπόσταση ενός προσώπου και επομένως ρυθμίζεται από τον Περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομική Υπόσταση) Νόμο του 1991 (Ν.187/91). Στον καθορισμό της συγγένειας είναι αδιάφορος ο τρόπος σύλληψης του τέκνου (π.χ. τεχνητή γονιμοποίηση) καθώς επίσης και αν ο γάμος είναι άκυρος ή ακυρώσιμος. Είναι γνωστό πως η συγγένεια ενός προσώπου με τη μητέρα του και τους συγγενείς της δημιουργείται με μόνη τη γέννηση. Αντιθέτως η συγγένεια ενός προσώπου με τον πατέρα και τους συγγενείς του συνάγεται από τον γάμο της μητέρας με τον πατέρα ή ιδρύεται με εκούσια ή δικαστική αναγνώριση.
Πριν προχωρήσουμε στη δυνατότητα προσβολής της πατρότητας αξίζει να αναφέρουμε τα δυο μαχητά τεκμήρια πατρότητας του εν λόγω Νόμου. Συγκεκριμένα το τέκνο που γεννήθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου της μητέρας του ή μέσα σε διάστημα τριακοσίων δύο ημερών από τη λύση ή την ακύρωσή του, τεκμαίρεται ότι έχει πατέρα τον σύζυγο της μητέρας. Το τεκμήριο λειτουργεί και όταν το παιδί γεννηθεί κατά τη διάρκεια της διάστασης των γονέων του, ανεξάρτητα από τη διάρκειά της. Το δεύτερο τεκμήριο αφορά την περίπτωση που μέσα στις τριακόσιες δύο ημέρες από τη λύση ή την ακύρωση του γάμου γεννηθεί τέκνο από γυναίκα που τέλεσε νέο γάμο. Τότε τεκμαίρεται ότι αυτό έχει πατέρα τον δεύτερο σύζυγο, εκτός αν γίνει δεκτή η αίτηση για προσβολή πατρότητάς του, οπότε τεκμαίρεται ότι είναι τέκνο του πρώτου συζύγου. Ο Νόμος προνοεί ακόμα μια περίπτωση, για τέκνο που συλλήφθηκε κατά τη διάρκεια του γάμου της μητέρας από σπέρμα άλλο από εκείνο του συζύγου και με τη γραπτή συγκατάθεση του συζύγου. Σε αυτή την περίπτωση τεκμαίρεται ως τέκνο του συζύγου. Το τεκμήριο αυτό μπορεί να ανατραπεί αν ο σύζυγος αποδείξει ότι δεν έδωσε τη γραπτή του συγκατάθεση για τη σύλληψη. Διαφορετικά αν ο σύζυγος συναίνεσε σε αυτή τη σύλληψη, αποκλείεται η δυνατότητα προσβολής της πατρότητας.
Η ιδιότητα του τέκνου ως τέκνου γεννημένου σε γάμο μπορεί να προσβληθεί δικαστικώς αν αποδειχθεί ότι η μητέρα δε συνέλαβε πράγματι από τον σύζυγό της ή ότι κατά το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης ήταν αδύνατο να συλλάβει από αυτόν. Το κρίσιμο διάστημα της σύλληψης προσδιορίστηκε με βάση βιολογικούς λόγους και θεωρείται το χρονικό διάστημα που περιλαμβάνεται ανάμεσα στην τριακοσιοστή δεύτερη και την εκατοστή ογδοηκοστή πρώτη ημέρα πριν από τον τοκετό. Δύναται η απόδειξη άλλου ουσιώδη χρόνου. Αυτός λοιπόν που επιθυμεί να ανατρέψει το τεκμήριο της καταγωγής, έχει και το βάρος της απόδειξης. Δεν απαιτείται όμως να υποδεικνύεται το άλλο πρόσωπο ως πιθανός πατέρας του τέκνου. Στην υπόθεση Re M. Κλεάνθους κ.α. (1997) 1 ΑΑΔ 1473, το Δικαστήριο επεσήμανε ότι για να επιτραπεί στον βιολογικό πατέρα του παιδιού να προχωρήσει με αίτηση για δικαστική αναγνώριση του τέκνου θα πρέπει πρώτα να ανατρέψει το προαναφερθέν τεκμήριο πατρότητας. Με άλλα λόγια, θα πρέπει πρωτίστως να αποδείξει ότι ο σύζυγος της μητέρας του παιδιού δεν είναι ο βιολογικός πατέρας αυτού.
Τα πρόσωπα που νομιμοποιούνται να προσβάλουν την ιδιότητα τέκνου γεννημένου σε γάμο είναι ο σύζυγος της μητέρας, ο πατέρας ή η μητέρα του συζύγου αν αυτός πέθανε χωρίς να έχει χάσει το δικαίωμα προσβολής, η μητέρα του τέκνου, το τέκνο καθώς επίσης και ο πρώτος σύζυγος της μητέρας σε περίπτωση που γίνεται δεκτή η αίτηση για προσβολή της πατρότητας από τον δεύτερο σύζυγο. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο βιολογικός πατέρας δεν περιλαμβάνεται μέσα στα πρόσωπα που μπορούν να προσβάλουν την ιδιότητα του τέκνου ως γεννημένου σε γάμο. Στην υπόθεση Αναστάσιος Μαρκιτανής v. Απόστολου Μουτζούρη (2000) 1 ΑΑΔ 923, ειπώθηκε για ακόμα μια φορά ότι ο νόμος δεν παρέχει στον κατ' ισχυρισμό φυσικό γονέα ικανότητα προσβολής της πατρότητας. Τυχόν αποδοχή του αιτήματός του να διοριστεί ως Επίτροπος, επικαλούμενος την ιδιότητα του φυσικού πατέρα, θα ισοδυναμούσε με ανατροπή του τεκμηρίου της πατρότητας δημιουργούμενο από τον Νόμο, υπέρ του συζύγου της μητέρας.
Το δικαίωμα προσβολής της πατρότητας δεν είναι εσαεί. Παύει να υφίσταται μετά τον θάνατο των προσώπων που έχουν αυτό το δικαίωμα και ως προσωποπαγές δικαίωμα δεν μεταβιβάζεται σε άλλα πρόσωπα πέραν των περιπτώσεων που καθορίζονται στον Νόμο. Επιπρόσθετα, ο σύζυγος της μητέρας δεν μπορεί να προσβάλει την πατρότητα όταν περάσει ένας χρόνος αφότου πληροφορήθηκε τον τοκετό και τα περιστατικά από τα οποία προκύπτει ότι η σύλληψη του τέκνου δεν έγινε από αυτόν, και σε κάθε περίπτωση όταν περάσουν πέντε χρόνια από τον τοκετό. Οι γονείς του συζύγου δεν νομιμοποιούνται στην προσβολή πριν τον θάνατο του παιδιού τους και όταν περάσει ένας χρόνος αφότου έμαθαν τον θάνατο του τέκνου τους και τη γέννηση του τέκνου. Το δικαίωμα του τέκνου για προσβολή της πατρότητας είναι προσωπικό και ασκείται από αυτό όταν ενηλικιωθεί. Εντούτοις αποκλείεται όταν περάσει ένας χρόνος από την ενηλικίωσή του. Η μητέρα δεν δύναται να προσβάλει την πατρότητα όταν περάσει ένας χρόνος από τον τοκετό ή εφόσον υπάρχει εύλογη αιτία για τη μη προσβολή, όταν περάσουν πέντε χρόνια από τον τοκετό. Η αντισυνταγματικότητα του χρονικού περιορισμού για το δικαίωμα του συζύγου της μητέρας να υποβάλει αίτηση για προσβολή της πατρότητας του τέκνου, εξετάστηκε στην υπόθεση Ευάγγελος Πολυκάρπου v. Βαρβάρας Πολυκάρπου (2009) 1 ΑΑΔ 35. Το Ανώτατο Δικαστήριο, καθοδηγούμενο και από την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Phinikaridou v. Cyprus (No. 23890/02 Judgment 20/12/07), αποφάσισε ότι η πρόνοια του Νόμου στο μέτρο που αποκλείει προσβολή της πατρότητας «σε κάθε περίπτωση όταν περάσουν 5 χρόνια από τον τοκετό» είναι αντίθετες και ασύμφωνες προς τις θεμελιώδεις διατάξεις των Άρθρων 15.1, 30.1 και 2 του Συντάγματος όπως επίσης και στις διατάξεις του άρθρου 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Οι άκαμπτες, περιοριστικές περίοδοι ή άλλα εμπόδια σε αγωγές που αμφισβητούν την πατρότητα και που εφαρμόζονται ασχέτως με τη γνώση των συνθηκών από τον πατέρα παραβιάζουν τις διατάξεις που προστατεύουν το δικαίωμα οικογενειακής ζωής και το δικαίωμα προσφυγής στη Δικαιοσύνη για αστικά δικαιώματα, όπως είναι και τα δικαιώματα συνυφασμένα με την οικογενειακή ζωή. Η αποκήρυξη της πατρότητας συνιστά αστικό δικαίωμα, άσκηση του οποίου μπορεί να υπαχθεί σε χρονικούς περιορισμούς (Παντελή Γιωργαλλά v. Σούλλας Χ' Χριστοδούλου, Νομικό Ερώτημα Αρ.346, 20/12/2000).
Στην Αλέκου Χ'Στυλλή v. Μaude C Papademas κ.α. (2000) 1 ΑΑΔ 551 λέχθηκε ότι το ζήτημα της παραγραφής του δικαιώματος προσβολής της πατρότητας και της δικαστικής αναγνώρισης, άπτεται αυτής τούτης της εξουσίας ή της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου να επιληφθεί της υπόθεσης. Εφόσον το Δικαστήριο διαπιστώσει ότι υπάρχει ζήτημα παραγραφής, τότε υπάρχει απόλυτη αδυναμία να τεθεί οποιοδήποτε άλλο θέμα για εξέταση ενώπιο του.
Η αίτηση για προσβολή της πατρότητας πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τον Τύπο 1 του Διαδικαστικού Κανονισμού του 1990 και θα πρέπει να καταχωρείται στο Οικογενειακό Δικαστήριο της Επαρχίας εντός της οποίας το τέκνο έχει τη συνήθη διαμονή του. Θα πρέπει επίσης να αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι η μητέρα γέννησε το τέκνο της σε συγκεκριμένη ημερομηνία, ότι δεν συνέλαβε το τέκνο κατά το κρίσιμο χρονικό διάστημα από τον σύζυγό της και αίτημα πρέπει να είναι η ανατροπή του τεκμηρίου, δηλαδή ότι ο τεκμαιρόμενος πατέρας δεν είναι ο βιολογικός πατέρας του τέκνου.
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με το δικηγορικό γραφείο Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..
