Παρένθετη μητρότητα: Μια κοινωνική πραγματικότητα που δεν ρυθμίζεται ακόμη από την κυπριακή νομοθεσία
Το τεκμήριο της μητρότητας, ότι δηλαδή η μητέρα του παιδιού είναι αυτή που το γέννησε αποτελεί μια από τις παλαιότερες νομικές και κοινωνικές αρχές. Στην κυπριακή έννομη τάξη, ο Περί Τέκνων (Συγγένεια και Νομκή Υπόσταση) Νόμος του 187/1991, ορίζει στο άρθρο 3(3) το αμάχητο τεκμήριο δημιουργίας συγγένειας του προσώπου με τη μητέρα του και τους συγγενείς της, με μόνη τη γέννηση.
Ωστόσο η προόδος της ιατρικής επιστήμης και συγκεκριμένα η εκτεταμένη χρήση των μεθόδων τεχνητής αναπαραγωγής του ανθρώπου, μας καλεί να επανεξετάσουμε το τεκμήριο της μητρότητας. Μια από τις πρόσφατες μεθόδους της τεχνητής γονιμοποίησης, είναι αυτή της παρένθετης μητέρας.
Η παρένθετη μητρότητα είναι μια διαδικασία μέσω της οποίας μπορούν να αποκτήσουν παιδί γυναίκες που αδυνατούν με το φυσικό τρόπο λόγω κάποιου προβλήματος υγείας. Παρένθετη μητέρα, ορίζεται ακριβώς η γυναίκα που κυοφορεί βρέφος, το οποίο προσδιορίζεται για άλλη γυναίκα ή για άτεκνο ζευγάρι που δεν έχει τη δυνατότητα τεκνοποίησης. Εμφυτεύεται δηλαδή στη μήτρα ξένης (ως προς το γενετικό υλικό) γυναίκας, είτε :
α) το ωάριο της ενδιαφερόμενης να τεκνοποιήσει γυναίκας ή τρίτης δότριας, το οποίο στη συνέχεια γονιμοποιείται τεχνητά με σπέρμα του συντρόφου της ενδιαφερομένης ή και τρίτου δότη, είτε
β) γονιμοποιημένο εξωσωματικά ωάριο που προέρχεται από γενετικό υλικό του άτεκνου ζευγαριού.
Η μέθοδος της παρένθετης μητρότητας, γεννά πολλά νομικά, κοινωνικά, και βιοηθικά διλήμματα γι' αυτό και είναι απαραίτητο τα εμπλεκόμενα μέρη να ενεργούν υπό πλαίσιο καθορισμένων κανόνων, δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Ήδη αρκετές χώρες έχουν προσαρμόσει τη νομοθεσία τους.
Ο Ελληνικός Αστικός Κώδικας έχει εισάξει στο άρθρο 1 του Νόμου 3098/2002 πρόνοια για την «ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή». Συγκεκριμένα προβλέπει ότι: «Η μεταφορά στο σώμα άλλης γυναίκας γονιμοποιημένων ωαρίων, ξένων προς την ίδια, και η κυοφορία από αυτήν, επιτρέπεται με δικαστική άδεια που παρέχεται πριν από τη μεταφορά, εφόσον υπάρχει έγγραφη, και χωρίς αντάλλαγμα συμφωνία των προσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο και της γυναίκας που θα κυοφορήσει, καθώς και του συζύγου της, αν αυτή είναι έγγαμη».
Το εν λόγω νομικό πλαίσιο συμπληρώνεται με άλλους περιορισμούς όπως για παράδειγμα ότι η γυναίκα που θα κυοφορήσει θα πρέπει να είναι με βάση την υγεία της κατάλληλη για κυοφορία ή το γενετικό υλικό που πρόκειται να εμφυτευθεί στην παρένθετη θα πρέπει να είναι ξένο προς την ίδια, θα πρέπει να κατοικούν και οι δυο στην Ελλάδα κλπ.
Σε αυτήν την περίπτωση λοιπόν, δεν θεωρείται μητέρα του παιδιού αυτή που το γέννησε, δηλαδή η βιολογική, αλλά δια νόμου και από τη στιγμή της γέννησης, μητέρα είναι εκείνη που απέκτησε την άδεια να τεκνοποιησει μέσω άλλης γυναίκας.
Δυστυχώς στην Κύπρο ακόμη να θεσπιστεί νομοθετικό πλαίσιο που να προβλέπει, επιτρέπει και/ή ρυθμίζει τη διαδικασία τεκνοποίησης με παρένθετη μητέρα. Εν τη απουσία μιας τέτοιας ρύθμισης ένα ζευγάρι που επιθυμεί να αποκτήσει τέκνο μέσω της μεθόδου της παρένθετης μητρότητας υποχρεούται να ακολουθήσει τη συνήθη διαδικασία υιοθεσίας. Είναι εμφανές ότι οι βιολογικοί γονείς του τέκνου καλούνται ουσιαστικά να καταστούν θετοί γονείς του βιολογικού τους τέκνου, εξαρτώμενοι πάντοτε από την εκ των υστέρων συναίνεση της παρένθετης μητέρας (και μάλιστα μετά την πάροδο της τρίμηνης προθεσμίας).
Η νομοθεσία μας στο θέμα αυτό παραμένει αναχρονιστική και χρήζει άμεσης νομοθετικής ρύθμισης ώστε να αντικατοπτρίζει τη νέα πραγματικότητα. Σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Μεγάλη Βρετανία, η Ουκρανία, η Ρωσία και η Ελλάδα υπάρχει σαφής νομοθεσία που επιτρέπει την παρένθετη μητρότητα ενώ επιτρέπεται υπό περιορισμούς στη Γαλλία, τη Γερμανία όπως επίσης και στις ΗΠΑ. Στην Ιταλία, Αυστραλία, Ισπανία και Κίνα η παρένθετη μητρότητα αποτελεί απαγορευμένη πρακτική.
Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων αν και αναγνώρισε ρητά ότι κάθε κράτος μπορεί να απαγορεύει την παρένθετη μητρότητα επί της κυριαρχίας του (στις υποθέσεις Mennesson και Labasée κατά του Γαλλικού κράτους), εντούτοις αναγνώρισε επίσης ότι η απαγόρευση δεν θα μπορούσε να γίνει εις βάρος των παιδιών που γεννιούνται νόμιμα σε μια ξένη χώρα από παρένθετες μητέρες. Έτσι λοιπόν, βραχυπρόθεσμα, όλα τα ευρωπαϊκά κράτη, ακόμη και αυτά που απαγορεύουν την παρένθετη μητρότητα, πρέπει να αναγνωρίσουν επίσημα τη γονεϊκή σχέση ανάμεσα σε αυτούς που προορίζονται να γίνουν γονείς και εκείνα τα παιδιά που γεννιούνται στο εξωτερικό μέσα από αυτή τη διαδικασία. Σε αντίθετη περίπτωση θα παραβιαστεί το δικαίωμα των παιδιών να αποκτήσουν ταυτότητα.
Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με το δικηγορικό γραφείο Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..
