Δικαίωμα Ανιόντων για Επικοινωνία
To δικαίωμα επικοινωνίας για τους απώτερους ανιόντες μαζί με τα εγγόνια τους αποτελεί ένα ανεξάρτητο και αυτοτελές δικαίωμα το οποίο πηγάζει μέσα από εθνικά αλλά και υπερεθνικά νομικά πλαίσια, και κρίνεται εξαιρετικά επιτακτικό όταν ο αλληλένδετος κρίκος μεταξύ των απώτερων ανιόντων με τα εγγόνια τους – οι γονείς – αδυνατούν ή δεν επιτρέπουν αδικαιολόγητα την επικοινωνία μεταξύ τους. Το υπό εξέταση δικαίωμα εντοπίζεται στο άρθρο 17Α του Περί Σχέσεων Γονέων και Τέκνων Νόμου Ν. 216/90. Στις πλείστες περιπτώσεις το άρθρο 17Α χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις θανάτου του γονέα ο/η οποίος/α είναι τέκνο των ανιόντων, και ο άλλος γονέας χωρίς σοβαρό λόγο αρνείται την επικοινωνία του ανήλικου εγγονιού μαζί με τους απώτερους ανιόντες του, αντιμετωπίζοντας με αυτό τον τρόπο τον κίνδυνο αποξένωσής τους (Σωτήρης Κυπριανού κ.α. v. Χαρούλα Λάμπρου, Αρ. Αίτ.: 234/15, 21/1/2016). Σκοπός της εν λόγω διάταξης είναι να αποφευχθεί η αποξένωση του ανήλικου τέκνου και η μη επαφή του με τα φυσικά αισθήματα αγάπης και στοργής από τους απώτερους ανιόντες του, κάτι το οποίο θα επιδρούσε αρνητικά προς το συμφέρον του παιδιού.
Καταρχάς πρέπει να αναφέρουμε ότι το δικαίωμα της επικοινωνίας εμπίπτει μέσα στο ευρύτερο φάσμα της γονικής μέριμνας του ανήλικου τέκνου. Η έννοιες της γονικής μέριμνας και της επιμέλειάς του ανήλικου προσώπου διαφοροποιούνται. Σύμφωνα με το άρθρο 5(1)(β) του Νόμου Ν.216/90, η γονική μέριμνα περιλαμβάνει πράξεις όπως τον προσδιορισμό του ονόματος, την επιμέλεια του προσώπου, τη διοίκηση της περιουσίας και την εκπροσώπηση του ανήλικου τέκνου σε κάθε υπόθεση ή δικαιοπραξία οι οποίες αφορούν το πρόσωπό του ή την περιουσία του. Περαιτέρω, στον Κανονισμό 2 των περί Οικογενειακών Δικαστηρίων Διαδικαστικού Κανονισμού του 1990, αναγράφεται ότι στην γονική μέριμνα περιέχεται η κηδεμονία, η επιμέλεια, η φύλαξη, η επικοινωνία και η εκπροσώπηση του ανηλίκου, η διαχείριση της περιουσίας του και εν γένει κάθε θέμα που αφορά το πρόσωπο ή την περιουσία του ανήλικου τέκνου. Η γονική μέριμνα αποτελεί καθήκον και δικαίωμα των γονέων του τέκνου, και ασκείται από κοινού, συμφώνως με το άρθρο 5(1)(α) του Ν. 216/90. Εάν υπάρχει σύγκρουση ανάμεσα στους φορείς της γονικής μέριμνας – γονείς, αναφορικά με τον τρόπο άσκησης της γονικής μέριμνας, το άρθρο 7 εναποθέτει στο Δικαστήριο την αρμοδιότητα να αποφασίζει επί του θέματος λαμβάνοντας υπόψιν το συμφέρον του τέκνου όπως αυτό θεσπίζεται στο άρθρο 6 του Ν. 216/90. Ως συμφέρον του τέκνου εννοείται το σωματικό, το υλικό, το πνευματικό, το ψυχικό, το ηθικό και γενικότερα το κάθε είδους συμφέρον (Διευθύντρια Τμήματος Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας v. Ντουμά κ.α. (2001) 1 (Γ) ΑΑΔ 1911). Επομένως η επιμέλεια του ανήλικου αποτελεί μια επί μέρους πτυχή της ευρύτερης έννοιας γονικής μέριμνας – όπως και η έννοια της επικοινωνία του τέκνου με τους γονείς αλλά και τους ανιόντες του.
Σύμφωνα με το άρθρο 17Α του Ν.216/90, οι ανιόντες έχουν δικαίωμα προσωπικής επικοινωνίας με τα εγγόνια τους. Το εν λόγω δικαίωμα ρυθμίστηκε με την τροποποίηση του Νόμου με τον Ν. 190(Ι)/2002, με την προσθήκη του άρθρου 17Α. Η συγκεκριμένη διάταξη είναι παρόμοια μαζί με το άρθρο 1520 του Αστικού Κώδικα της Ελλάδας, το οποίο όπως αναφέρει η κα. Έφη Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη στο Σύγγραμμα της “Οικογενειακό Δίκαιο”, 2ος Τόμος, Έ Έκδοση, Κεφ. Γ’ Σχέσεις Γονέων και Τέκνων, σελ. 342 «αποτελεί ένα αυτοτελές και ανεξάρτητο δικαίωμα από αυτό της επικοινωνίας των τέκνων μαζί με τους γονείς, έτσι ώστε οι απώτεροι ανιόντες να μπορούν καταρχήν να επικοινωνούν με το παιδί ακόμα και σε ώρες διαφορετικές από εκείνες που το παιδί επικοινωνεί με τον γονέα του». Συνεπώς σύμφωνα με την υποπαράγραφο 2 του ρηθέντος άρθρου, ο ανιόντας τέκνου έχει αγώγιμο δικαίωμα έναντι όποιου «…παρεμποδίζει την προσωπική επικοινωνία του τέκνου με τους ανιόντες αυτού οποιουδήποτε βαθμού, εκτός εάν υπάρχει σοβαρός λόγος που έχει σχέση αποκλειστικά με τη διασφάλιση του συμφέροντος του τέκνου». Όπως αναφέρεται στο σύγγραμμα του Απόστολου Γεωργιάδη, “Οικογενειακό Δίκαιο”, 2014, σελ. 591, η έννοια του «σοβαρού λόγου» είναι νομικά αόριστη, ενόψει και του συμφέροντος του παιδιού, δίδοντας παράλληλα το παράδειγμα της περίπτωσης που ο ανιών πάσχει από μεταδοτική ασθένεια (Λ.Π. v. Α.Φ.Π. κ.α., Αρ. Αίτ. 472/2013, 17.03.2017). Το Οικογενειακό Δικαστήριο σύμφωνα με την υπόπαράγραφο 3 του άρθρου, έχει την αρμοδιότητα να ρυθμίζει μέσω διατάγματος τα θέματα που αφορούν την άσκηση ή μη του δικαιώματος επικοινωνίας, όπως και το είδος της επικοινωνίας (λ.χ. δια διαδικτυακών μέσων εάν κριθεί απαραίτητο, και/ή με παρουσία τρίτου προσώπου) τη συχνότητα, τη χρονική διάρκεια και τον τόπο επικοινωνίας, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψιν το συμφέρον του τέκνου. Το Οικογενειακό Δικαστήριο έχει παράλληλα την υποχρέωση να θεμελιώσει το δικαίωμα έναντι από οποιαδήποτε πράξη καταστρατήγησής του (Ξάνθου κ.α. v. Ξιναρή, Αρ. Αίτ. 390/2007, 15/07/2010). Το εν λόγω διάταγμα θα ρυθμίζει το δικαίωμα επικοινωνίας των ανιόντων με τα ανήλικα εγγόνια τους σε συγκεκριμένες ημέρες και ώρες. H κάθε περίπτωση έχει τα δικά της ξεχωριστά δεδομένα και πραγματικά περιστατικά, και υπό αυτό τον φακό θα εξεταστεί από το Δικαστήριο.
Πρακτικά, οι Αιτητές μπορούν να είναι οι ανιόντες του τέκνου είτε βρίσκονται από την μητρική ή την πατρική πλευρά, και μπορεί να είναι μόνο το ένα μέρος των ανιόντων (λ.χ. η γιαγιά) εάν το άλλο μέρος (λ.χ. ο παππούς) δεν επιθυμεί να έχει επικοινωνία ή έχει αποβιώσει. Οι Εναγόμενοι (ή ορθότερα οι Καθ’ ων η Αίτηση), μπορεί να είναι ο ένας γονέας ή και οι δύο γονείς, οι οποίοι έχουν τη φύλαξη του ανήλικου τέκνου, και παρεμποδίζουν την επικοινωνία του μαζί με τους ανιόντες του. Η αίτηση γονικής μέριμνας υποβάλλεται στο Οικογενειακό Δικαστήριο που έχει δικαιοδοσία ανάλογα με την περίπτωση. Δέον να λεχθεί ότι στα πλαίσια της εναρκτήριας αίτησης οι αιτητές, δύνανται να αιτηθούν μέσω ενδιάμεσης αίτησης την έκδοση προσωρινού διατάγματος επικοινωνίας με τα εγγόνια τους, φτάνει να ικανοποιούνται οι προϋποθέσεις που επιτάσσει το άρθρο 32 του περί Δικαστηρίων Νόμου 1960 (Ν.14/1960) και η νομολογία. Μέσω αυτής της διαδικασίας, επιτυγχάνεται η άμεση αντιμετώπιση και ρύθμιση του εν λόγω ευαίσθητου ζητήματος, μέχρις την εκδίκαση της κυρίως αίτησης, η οποία ενδέχεται να πάρει κάποιο χρονικό διάστημα.
Το παρόν άρθρο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί νομική συμβουλή. Για περισσότερες πληροφορίες επί του θέματος και την παροχή εξειδικευμένης νομικής συμβουλής επικοινωνήστε με το δικηγορικό γραφείο Αντώνης Πασχαλίδης & Σία ΔΕΠΕ (τηλ.22661661, email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.).
